Аб інстытуце
Дзяржаўная навуковая ўстанова «Аб’яднаны інстытут энергетычных і ядзерных даследаванняў – Сосны» Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі з’яўляецца правапераемнікам Інстытута ядзернай энергетыкі АН БССР, створанага 22 чэрвеня 1965 года.
Першым дырэктарам інстытута быў акадэмік А.К. Красін, адзін са стваральнікаў першай у свеце АЭС у г. Обнінску.
Андрэй Капітановіч Красін (21.05.1911 г. – 28.03.1981 г.), вучоны ў галіне атамнай энергетыкі.
Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1960), доктар фізіка-матэматычных навук (1955), прафесар (1957).
Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі БССР (1968)
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У 1934 г. скончыў Томскі ўніверсітэт. У 1934—1940 г. працаваў у Сібірскім фізіка-тэхнічным інстытуце адначасова асістэнт, старшы выкладчык Томскага універсітэта. У 1945 г. А.К. Красін працаваў у лабараторыі І. В. Курчатава.
З 1946 г. – Намеснік дырэктара па навуковай частцы, у 1956 -1959 -дырэктар, 1959-1961 -навуковы супрацоўнік Обнінскага фізіка-энергетычнага інстытута. З 1961 г. – кіраўнік аддзялення атамнай энергетыкі Інстытута энергетыкі АН БССР. 1965-1977 г. дырэктар Інстытута ядзернай энергетыкі АН БССР. Адначасова ў 1962—1969 г. – акадэмік-сакратар Аддзялення фізіка-тэхнічных навук Прэзідыума АН БССР, з 1977 г. загадчык лабараторыі вадароднай энергетыкі Інстытута цепла- і масаабмену АН БССР.
Навуковыя даследаванні А.К. Красіна прысвечаны фізіцы ўзаемадзеяння выпраменьвання з рэчывамі, распрацоўцы і будаўніцтву атамных электрастанцыі, стварэнню першай у свеце (г. Обнінск) атамнай электрастанцыі Белаярскай АЭС.
Таксама ўдзельнічаў у распрацоўцы рэактараў і цепланосбітаў.
У 1957 г. удастоены Ленінскай прэміі за стварэнне першай у свеце АЭС.
Аўтар больш за 350 навуковых прац і спецыяльных справаздач, у т.л. г. З манаграфій , шэрагу вынаходстваў.
А.К. Красін узнагароджаны ордэнамі Леніна (1958), Кастрычніцкай рэвалюцыі (1971), Айчыннай вайны II ступені (1945), медалямі.
Асноўныя працы: Энергетычныя ядзерныя рэактары. М., 1957; Атамныя электрастанцыі. М., 1959 г.; Рэактары атамных электрастанцый. Мн., 1971.
Да гэтага часу на пляцоўцы інстытута былі ўведзены ў эксплуатацыю даследчы атамны рэактар ІРТ-1000, магутнасць якога пасля была даведзена да 4000 кВт, лабараторыя рэактараў фізічнай магутнасці, стэндавы корпус з цеплафізічнымі эксперыментальнымі ўстаноўкамі, заканчваліся работы па збудаванні радыёхімічных рэчываў. актыўнасці, ізатопнага корпуса.
З моманту ўтварэння Інстытута ядзернай энергетыкі АН БССР і да аварыі на ЧАЭС асноўнымі напрамкамі фундаментальных і прыкладных даследаванняў інстытута былі: узаемадзеянне выпраменьвання з рэчывам, распрацоўка газаахаладжальных ядзерных рэактараў на цеплавых і хуткіх нейтронах і выкарыстанне крыніц іянізуючых выпраменьванняў у народнай гаспадарцы краіны. У выніку шматгадовай працы пры падтрымцы больш за 150 арганізацый і прадпрыемстваў СССР была створана і пушчана ў 1985 годзе першая ў свеце перасоўная атамная электрастанцыя “Памір-630Д” цеплавой магутнасцю 10 МВт (электрычная магутнасць 630 кВт) з дысацыіруючым цепланосбітам і працоўным целам “нітрын” на аснове N2O4.
Станцыя прызначалася для выкарыстання ў якасці аўтаномнай крыніцы электрычнай энергіі перасоўных і стацыянарных аб’ектаў, якія знаходзяцца ў цяжкадаступных раёнах.
Паралельна праводзіліся навукова-даследчыя і праектныя работы па стварэнню АЭС з рэактарам на хуткіх нейтронах, што ахалоджваецца дысацыіруючым цепланосбітам. Быў распрацаваны тэхнічны праект доследна-прамысловай атамнай станцыі з рэактарам на хуткіх нейтронах АЭС БРІГ-300 электрычнай магутнасцю 300 МВт.
У гэтыя гады інстытут стаў адным з найбуйных навуковых цэнтраў СССР па ядзернай энергетыцы.
З першых дзён аварыі на ЧАЭС інстытут уключыўся ў вырашэнне такіх важнейшых задач, як вызначэнне ўзроўняў радыеактыўнага забруджвання тэрыторыі рэспублікі радыеактыўнымі ізатопамі і ўзроўняў апраменьвання насельніцтва пацярпелых рэгіёнаў, правядзенне кантролю радыеактыўнага забруджвання прадуктаў харчавання, вырабленых у рэспубліцы, што стала важным фактарам у выбары стратэгіі.
унікальная эксперыментальная база для правядзення фундаментальных даследаванняў і вырашэння прыкладных задач
Супрацоўнікі інстытута ўнеслі істотны ўклад у распрацоўку энергетычнай палітыкі краіны на працяглую перспектыву. Навуковыя даследаванні АІЭЯД — Сосны НАН Беларусі накіраваны на вырашэнне актуальных задач народнай гаспадаркі рэспублікі Беларусь, праводзяцца ў цеснай сувязі з прадпрыемствамі прамысловасці і адпавядаюць сусветнаму ўзроўню.
Найважнейшым этапам у дзейнасці Інстытута стаў Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «Аб некаторых мерах па будаўніцтве атамнай электрастанцыі» (2007), у адпаведнасці з якім АІЭЯД — Сосны НАН Беларусі вызначаны арганізацыяй, якая выконвае навуковае суправаджэнне работ па будаўніцтве АЭС.
У цяперашні час інстытут выконвае шматлікія заданні па шэрагу дзяржаўных навуковых і навукова-тэхнічных праграм, з’яўляецца галаўной арганізацыяй – выканаўцам Дзяржаўнай праграмы “Навуковае суправаджэнне развіцця атамнай энергетыкі ў Рэспубліцы Беларусь на 2009 – 2010 гады і на перыяд да 2020 года”.
У адпаведнасці з пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 11 студзеня 2012 г. № 33 «Аб навукова-тэхнічнай падтрымцы Міністэрства па надзвычайных сітуацыях і ўнясенні змяненняў і дапаўненняў у пастанову Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 28 жніўня 2009 г. № 1116» Інстытут аказвае навукова-тэхнічную падтрымку Міністэрству па надзвычайных сітуацыях па забеспячэнні рэгулявання ядзернай і радыяцыйнай бяспекі.
З удзелам Інстытута заснаваны:
-
- Сумеснае беларуска-італьянскае прадпрыемства “Белакрыё” ТАА (1993г.) па выпуску для Беларусі імпартазамяшчальнай прадукцыі – крыягенных ёмістасцей для працяглага захоўвання і транспарціроўкі звадкаваных газаў, газіфікатараў крыягенных вадкасцей (21 чал., аб’ём выкананых работ 1606,9 млн.руб.,> у тым ліку
- Навукова-вытворчае рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства “БелІКА” НАН Беларусі (1997г.) па стварэнні аўтаматызаваных сістэм прамяністага забеспячэння тэхналагічных умоў (20 чал., аб’ём выкананых работ 1803,256 млн.руб., у тым ліку 100 % навукова-тэхнічнай прадукцыі)
- Сумеснае беларуска-расійскае закрытае акцыянернае таварыства «Ізатопныя тэхналогіі» (1998 г.) па вытворчасці крыніц 1 медыцынскіх 5 чал., аб’ём выкананых работ 6247,1 млн.руб., у тым ліку 25% навукова-тэхнічнай прадукцыі).
.
СЗАТ “Ізатопныя тэхналогіі” з’яўляецца падведамнай арганізацыяй навуковай установы “Аб’яднаны інстытут энергетычных і ядзерных даследаванняў – Сосны”.
СЗАТ «Ізатопыя тэхналогіі» з’яўляецца асноўным прадпрыемствам у Рэспубліцы Беларусь, якое аказвае поўны комплекс паслуг у сферы абарачэння радыеактыўных матэрыялаў для медыцынскіх, прамысловых і навуковых мэт. На базе прадпрыемства створана вытворчасць радыеактыўных матэрыялаў (РМ) і ажыццяўляецца выраб закрытых крыніц іянізавальнага выпраменьвання (ІІІ), для вытворчасці якіх выкарыстоўваецца ланцужок “гарачых камер”.
Па замове МАГАТЭ распрацавана і ўкаранёна радыяцыйная ўстаноўка АГАТ-МЕТРАЛОГІЯ, якая прызначана для каліброўкі дазіметрычных прыбораў і апрамянення розных аб’ектаў калімаванымі пучкамі гама-выпраменьвання вялікай магутнасці. СЗАТ “Ізатопныя тэхналогіі” — асноўны экспарцёр-імпарцёр радыеактыўных матэрыялаў, а таксама радыяцыйных тэхналогій і паслуг у Рэспубліцы Беларусь. Прадпрыемствам рэспублікі аказваюцца паслугі па імпарту і мытным афармленні радыеактыўных грузаў.
Сёння СЗАТ «Ізатопныя тэхналогіі» унікальнае для Беларусі прадпрыемства, якое займае вядучае становішча на рынку вытворчасці і паставак радыеізатопнай прадукцыі ў рэспубліцы, а па вытворчасці крыніц медыцынскага прызначэння для апаратаў кантактнай прамянёвай тэрапіі
на аснове радыенукліду 60Са — у свеце.
Да новых і вельмі перспектыўных навуковых напрамкаў адносяцца наступныя:
-
-
- распрацоўка метадаў мадэлявання нейтронна-фізічных і цеплагідраўлічных працэсаў і іх дадатак у абгрунтаванні бяспекі беларускай АЭС;
- разлікова-тэарэтычнае і эксперыментальнае абгрунтаванне цеплагідраўлічных і нейтронна-фізічных характарыстык энергетычных і даследчых ядзерных рэактараў;
- распрацоўка метадаў імавернаснага аналізу бяспекі аб’ектаў выкарыстання атамнай энергіі;
- фундаментальныя і прыкладныя даследаванні па фізіцы і кінэтыцы падкрытычных сістэм, заснаваных на сінтэзе рэакцый расшчаплення і дзялення (Accelerator Driven Systems) і тэхналогій выпальвання доўгажывучых адходаў (Accelerator Driven Transmution Technologies);
- развіццё тэхналогій на аснове крыніц часціц і выпраменьванняў для вытворчасці вырабаў мікра-, нана- і оптаэлектронікі, прэцызійнай апрацоўкі паверхняў матэрыялаў, радыяцыйных выпрабаванняў і мадыфікацыі палімерных вырабаў, вытворчасці лекавых сродкаў і прэпаратаў, стэрылізацыі вырабаў медыцынскага прызначэння і г.д. (НГ-12-1, УЭЛВ-10-10, УГУ-420, стэнд “Гіяцынт”), распрацоўка высокіх тэхналогій з выкарыстаннем іянізавальных выпраменьванняў;
- развіццё суперкамп’ютэрных і Грыд-тэхналогій і іх прымяненне ў ядзернай фізіцы і энергетыцы;
- распрацоўка прэцызійных методык неразбураючага кантролю і правядзенне экспертнага кантролю радыеактыўных матэрыялаў;
- распрацоўка метадалогіі маніторынгу энергетычнай бяспекі і мер па зніжэнні верагоднасці пагроз энергетычнай бяспецы і забеспячэнні працы ПЭК рэспублікі ў надзвычайных сітуацыях;
- даследаванне і аптымізацыя эфектыўнага выкарыстання аднаўляльных крыніц энергіі (біямасы, энергіі сонца і ветру);
- развіццё метадаў ацэнкі экалагічных і эканамічных наступстваў і прыняцця рашэнняў у надзвычайных сітуацыях пры радыяцыйных і ядзерных аварыях;
- распрацоўка тэхналогіі вытворчасці новага пакалення радыёфармпрэпаратаў пры лячэнні анкалагічных захворванняў;
- распрацоўка тэхналогій і мерапрыемстваў па ліквідацыі часовых пунктаў пахавання радыеактыўных адходаў у месцах былой дыслакацыі войскаў СССР і папярэджанні негатыўных наступстваў уздзеяння сховішчаў радыеактыўных адходаў за межамі Беларусі.
-
У Інстытуце праводзіцца вялікая работа па выкананні Рэспублікай Беларусь Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі, Канвенцыі аб фізічнай абароне ядзерных матэрыялаў і Пагаднення аб гарантыях МАГАТЭ аб непераключэнні ядзерных матэрыялаў з мірнай на ваенную дзейнасць.
